WORLD INDIGENOUS GAMES AMASUNG MANIPUR GI YELHOUNGEI GI
MASANNANASINGGA LEINAHANBA YABA MARI:
Ahanba Malem gi Yelhoumee singgi masanna (World Indgenous Games) asina eikhoida achouba para ama oihanli haina louningai oiri. Haibadi eikhoigi yelhoungei gi masanna kayabusu malem gi yelhoumee singgi sanna kumhei asina hinghanba mathou tari haibagi achouba ithil ama piri haibada thoina lanloi khanjei.
Thang Ta amasung Sarit Sarak
(Manipuri Martial Arts)
Chahi cha kayadagi charon-suron
kaya mathang mathang samthaduna lakkharaba masannani ! ang-Ta amasung
Sarit-Sarak. Loinana masanna asi yamna hei singna amadi panggal-thounana matam
amagi asigi lanmee singgi achouba panggal ama oiduna laklamkharaba masanna
amani. Matam changna/ sangna hotnabatana thoidokpa athoiba oiba ngamhanliba
adugumba masanna amani.
KHONG-KANGJEI (MANIPUR HOCKEY)
Manipuri singgi thoidokna masak
naiba masanna amani Khong-Kangjei. Sannaroi 7/7 na maikei amamamda leinaraga
sannaba masannani. Loinana masanna asigidamak sijinnariba hockey manba eikhoina
thoidokna kangjei hairaga henna khangnariba chei asi ft 4 sangduna wanru
fuktuna sabani. Loinana masanna asida sijinnariba ball asisu warutana sabani.
Adubu ngasigi hockey masanna asiga khennabada ball eikhoina kangdrum haina
khangnariba asi puningba maongda puba yai, khongna kaogera kangjei na yeigera
yai adubu goal chanbadi kangjeina yeidragadi chanbadi yade. Masidasu nattana
masanna asigi thoidokna pukning chingsinba mathou tariba saruk ama haiba
taragadi, sannaroi amana kangdrum (ball) asi puduna atoppa maikeida
changsinlakpa matamda tangaifadana panggal changyengnarakpa thoklak-i masibu
eikhoina mukna hairiba masanna asi hairiba Khong-Kangjei asigisu saruk ama oina
yaorak-i. Asumna masanna asi hei-singbata na" ana panggal kanbasu mathou
taba masannani. Masanna asigidamak maikei animakta gol line leite.
YUBI-LAKPI (MANIPUR STYLE OF
RUGBY)
Maikei animakta sannaroi 7/7
leinaduna sannaba masannanani. Metre 45x18 pakpa lampak amada sannaba masannani
loinana makei animakki mayaida metre 4.5x3 rectangular box amana goal line oina
leiduna sannaba masannani. Goal channabagidamak thao teiraba ananba yubi adu
ma-magi maikei da leiriba meechang sing adu lanna-lannaduna goal channaba
sannaba masannani. Adubu mamangngei da sannaramba masannadi thoidokna team
haiba ama leinaramde yubi du puriba sannaroi aduna lampak aduda masanna
adugidamak thoklakliba sanaroi pumnamak aduga maiyoknabani.
HIYANG-TANNABA (BOAT RACE)
Tasengbadi Hiyang-Tannaba asi
masanna amadi oina lounaramde. Adubu matamna ngasidi masi masanna amadouna
sanna kumhei gi manung channa pangthoknabasu yaonare. Chatnabigi matung inna
lonchatki kumhei oina chahigi Hiyanggei tha haibadi October-November tha da
amadi Lai Haraoba gi lairoi numit ta pangthoknei. Matam amadadi matam gi
masanna/kumhei oinata nupa singnata pangthoknaramba masannani. Adubu ngasidi
masana asi nupi faoba yaonarakle.
MUKNA
Masanna asi wrestling gumba
Manipur gi oina maong aduni, nupa anina ma-magi mapanggal amadi heisingba adu
utnaduna maiyoknariba adubu laksinnaba hotnariba masanna amani.
SAGOL-KANGJEI:
Masanna asi ngasidi malem gi
thakta Polo haina khangnaduna malem sinba-thungna khangnaraba masanna ama
haibadu oikhare. Maikei amada meeoi 7/7 leinaduna sannaba masannani.
KANG
Masanna asi maikei amada meeoi
7/7 leinaduna leipak ki leimai da atamnana thamlaba target amabu pannaba
haiduna oblong shape ki “Kang” hairiba asina kaptuna sannaba masannani. Matam
amadadi masanna asi supnatagi Cheiraoba dagina Kang faobagi manungdana sannaba
masannani. Adubu ngasidi masanna amagumna chaithharakkhibadagi atei matamdasu
sannare.
OOLAOBI
Masanna asi anamba matamda
nupitana sannaba masannani adubu angang singdadi nupamacha/ nupimacha punna
adumak sannaminnaba masannani. Meihoulon gi thajanabida Heloi Taret na Umang
Lai Lairembi gi masaigonda sannaba masannani haina lounaduna lakliba masannani.
Adubu masanna asi sannaba matamda maikei amada sannaroi kaya leigadage haibagi
areppa leite adubu maigei anithokna khaidoktuna, tannaba kanglup amaga
sokhandanaba chenba amaga leiduna sannaba masannani.
Soknaba tannariba kanglup aduna
sor tattrifaoba “oo” laoduna tannaduna soknaba tannaba masannani. Sokpu
soklagadi sire haina lounei, sirabadi mapan thokkani asumna angamba makhei
soktuna sihannaba hotnabani. Asumna sokhandanaba chenlibasing aduna
ngamlaktaduna ngamdare haibafaoba chatnei. Sokliba makhei masing thiduna masing
henbaduna pansin thoiba saknaduna sannaba masannani. Oolaobi si India gi
kabaddi gasu hairap mannei, toubatabu akaknaba ngamkei leiduna sanaba masannadi
natte.
ARAMBAI HUNBA
Manipur gi meeyamsi anambana
sagol thoubasi admak pamnna houraknakhi. Loinana poni si lamdam asida marang
kaina fangba sagol makhal amasuni. Asumna naharol singna sabal yaodanabafaoba
sagol thounabagi heinabi lamdam asida adumak leirakkhi. Anambana chupli yaodana
sagol gi masaong da paiduna sajei gi mahu! a wasa macha ama paiduna sagol
thoubagi heinabi Manipur gi anamba meeyamda leinarakkhi. Masigi heinabisimakna
mamangngeidagi houna Manipur da sagol lanmee gi thoidok-hendokpa maming
leiramkhi.
Arambai, tenjeigumna maton-tumba
uchek matuna maningda machei adubu ningthina paihannabagi maongda maru oina
lanmee singna landasinba na! raga lanjenlakpada sagol dagi tunglumda
langsinduna sijinnaba yamna kannaraba khutlai makhal amani.
Khutlai oina maong anida
sijinnaba/langba yai. Amana atamnaba nakta naksinlaklibasingda langsinduna
tannaraklibasing adubu directly sokhanba ngammi. Aduga amana sagol
thouna-thouna hairiba khutlai asi chabun ama pairaga mathakta amasung tunglomda
langsinlambada changsinlakliba na! raga tansinlakliba yeknabasingbu soidana
sokhanba ngamhanli.
Hairiba martial art maong asi
ngasidi naharol singda indigenous game ama oina yamna pamnaba masanna oiri.
Eikhoigi mahousagi masannasing asi mangkharemutkhare haibagi wafam natte adubu masannasing asi World Indigenous Games ta makhal-makha kayagi ma-magi furup-kanglup adugi masak takna puthoraktuna masanna amani haina taklariba asigumna eikhoigi asisu malem sinba thung khanghanduna amadi lengdana yokkhattuuna thambagi tangaifadaba adukhak ningsingbani.
************
Adomgi achinba kaya kaithokpiduna article asibu loibaphao pabibagi adombu hainingai leitana thagatchari